Егер полиция қызметкерлері сізді ұрып-соққаннан кейін үйіңізге жіберген болса, онда бұл туралы туыстарыңызға, әріптестеріңізге немесе достарыңызға хабарлау қажет. Оқиғаның болған жерін, уақытын, барлық мән-жайларын және жәбірлеуші туралы ақпараттың бәрін толығырақ айтып беріңіз. Егер соққыға жығылғандығыңыз туралы туысқандарыңызға айтуға мүмкіндігіңіз болмаса, онда жақын орналасқан қоғамдық орындарға – сауда орталықтарына, банктерге барыңыз. Қызметкерлерге сізді полицияда ұрып-соққандығын хабарлаңыз және медициналық жәрдем шақыруды сұраңыз. Жолыңызда кездескендер "мүдделі тарап" санатына жатпайды (туыстары мен достарымен салыстырғанда) және олардың айғақтарына тергеу органдары бейжай қарай алмайды. Танымайтын адамдарға болған оқиға туралы айтуға және дене жарақатыңызды көрсетуге ұялмаңыз. Жарақат алғаныңызды растайтын адамдар көп болса, кінәлілердің анықталып, жазалану мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады.

Егер сізді ұрып-соғудан кейін уақытша тергеу изоляторына/тергеу изоляторына/арнайы қабылдау орындарына орналастырса, камералас адамдарға, изолятор қызметкерлеріне, медииналық-санитариялық бөлімнің қызметкерлеріне сізді ұрып-соққандығы туралы айтып беріңіз.

Егер ұрып-соққаннан кейін сізді сотқа жеткізсе, онда сот приставтарына, судьяға, хатшыға, прокурорға болған жайт туралы хабарлаңыз.

Мүмкіндігінше тезірек жедел медициналық көмекті шақырыңыз. Олар сізге алғашқы көмек көрсетіп, қажет болған жағдайда ауруханаға апарады. Жедел көмек шақыру картасын жасайды (бұл картада анықталған жарақаттар және олардың алу сипаты көрсетіледі), бұл картадан үзінді көшірмені алуға құқығыңыз бар.

Ауруханада қаралып тексерілгенде әрбір пациентке медициналық карта бөлек толтырылады. Картаға пациенттің денсаулық жағдайы туралы, анықталған жарақаттар және қажетті емі туралы ақпарат енгізіледі.


Сонымен бірге жарақаттарды тіркеу үшін сот-медициналық сараптама бюросына жолыға аласыз. Жедел жәрдем мен ауруханадан айрықша, сарапшылар бар жарақаттарыңызды толық жазып, денсаулыққа келтірілген зиянның ауырлығын, еңбекке жарамдылықтың жоғалу дәрежесін айқындайды, бірақ дене жарақатының болуына куәландыру рәсімі ақылы және оның ақысын төлеуіңіз керек.


Пациент ретінде Сіздің үзінді көшірмені алуға және медициналық көмекті көрсетуге байланысты барлық медициналық құжаттармен танысуға құқығыңыз бар.

Сондай-ақ травматологиялық пунктке баруыңызға болады, ол жерде фельдшерлер мен дәрігерлер барлық анықталған жарақаттарды, олардың уақытын және мән-жайларын барынша толық жазуы тиіс.


Барлық жарақаттарды бейне- және/немесе фототүсірілімге тіркеу жылдамдығы өте маңызды.

Мүмкіндігіңіз болған жағдайда орын алған оқиғалардың барлығын барынша толығырақ қағазға жазыңыз немесе диктофон арқылы аудиожазбаға сақтаңыз. Болашақта бұл жазбалар барлық мән-жайларды есте сақтауға көмектеседі:
— полицейлердің түрлері қандай болғанын, сізге азаптаулардың қолданылғанын, олардың түр-әлпетін, киімін, атағын, аттарын, лақап аттарын, белгілерін сипаттаңыз;
— сізді ұрып-соққан бөлмедегі немесе жердегі барлық жағдайды жазыңыз. Бүкіл интерьерді, жиһаздың орнын, бейнебақылау камераларының болуын және т.с.с. толық сипаттаңыз;
— сізді кім, қалай, немен, қай жерге, қанша рет ұрғанын жазыңыз;
— ұрып-соққан кейін келтірілген зақымдарды сипаттаңыз;
— сізді ұрып-соққан кезде куә болған адамдарды (өтіп бара жатқан адамдар, басқа полиция қызметкерлері, ұсталған және полицияға жеткізілген басқа адамдар), бұл адамдарды, олардың түр-әлпетін, аттарын, оларды анықтауға көмектесетін басқа адамдарды сипаттаңыз;
— сізді ұрып-соққанға дейін аман-есен көрген адамдардың және ұрып-соққаннан кейін көрген адамдардың аттары мен байланыс деректерін жазыңыз.

Тұрғылықты жеріңіз бойынша прокуратураға қылмыс туралы арызбен жолығу қажет. Бұны өзіңіз жасай аласыз немесе адвокатқа, өкілге не туысыңызға тапсыруға болады.

Қылмыс туралы арызды қолма-қол тапсыру немесе Egov.kz порталы арқылы беру қажет. Арызды қолма-қол тапсырғанда арызды қабылдағаны туралы түбіртек-хабарламаны беруді талап етіңіз. Кейіннен ол арызды қарау және оған қатысты шешім қабылдау мерзімдерін бақылауға мүмкіндік береді. Egov.kz порталы арқылы сіз жеке кабинет арқылы арыздың қозғалу сатыларын, орындалу және шешім қабылдану мерзімдерін тексеруге болады.


Қылмыс туралы арызда өзіңізбен болған оқиғаны қысқаша жазыңыз. Арызда болған жайтқа қатысты ақпаратты ғана көрсету қажет. Арызға медициналық құжаттардың көшірмелерін қосыңыз және куә болған адамдардың аты-жөні мен байланыс деректерін көрсетіңіз, дене зақымдары тіркелген фото мен бейнежазбаларды қосыңыз.

Арыз Ақпаратты есепке алу кітабында (бұдан әрі – АЕК) – автоматтандырылған дерекқорда (оған ҚР ҚПК 180-бабына сәйкес сотқа дейінгі тергеудің басталуына негіздерді қоса алғанда қылмыстық құқық бұзушылық туралы ақпарат енгізіледі) тіркелгеннен кейін қылмыстық қуғындау органына қылмыстық құқық бұзушылық туралы арызбен, хабарламамен тікелей жолыққан өтініш берушіге уәкілетті адам қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы арызды, хабарламаны немесе баянатты қабылдау мен тіркеуге, сондай-ақ бірегей нөмірі бар сотқа дейінгі тергеулердің бірыңғай тізілімін жүргізуге 4-қосымшаға сәйкес нысан бойынша түбіртек-хабарламаны береді.

Сондай-ақ талонды арыз берушіге тергеу-жедел тобы, учаскелік полиция инспекторы да беруі мүмкін.

Кезекші тергеушіден арызыңызды қабылдағаннан кейін бірден сізден жауап алуды талап етіңіз. Сондай-ақ сот-медициналық және сот-психологиялық сараптама бюросына куәландырудан өтуге жолдама беруін талап етіңіз (егер осыған дейін Сіз онда бармаған болсаңыз).

ҚР ҚПК-да белгіленген құзыретке сәйкес прокуратура органының басшысы, сондай-ақ уәкілетті лауазымды адам тергеушілерге, анықтаушыларға, прокурорларға, сондай-ақ басқа да лауазымды адамдарға атқару үшін қылмыстық құқық бұзушылық туралы ақпаратты дереу жеткізуді қамтамасыз етеді. АЕК-да тіркелген қылмыстық құқық бұзушылық туралы ақпарат Қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы арызды, хабарды немесе баянатты қабылдау және тіркеу, сондай-ақ Сотқа дейінгі тергеп-тексерулердің бірыңғай тізілімін жүргізу қағидаларында көзделген шешімдерді қабылдай отырып, 24 сағаттың ішінде қаралуға жатады.

Сотқа дейінгі тергеп-тексерулердің бірыңғай тізілімі (бұдан әрі – СДТБТ)- ҚР ҚПК-нің 180-бабының бірінші бөлігінде аталған сотқа дейінгі тергеп-тексеруді бастау себептері, олар бойынша қабылданған процестік шешімдер, жүргізілген әрекеттер, қылмыстық іс жүргізудің қозғалысы, қылмыстық процестің арыз иелері мен қатысушылары туралы мәліметтер енетін автоматтандырылған дерекқор, сондай-ақ сотқа дейінгі тергеп-тексеру сатысындағы қылмыстық сот ісін электрондық форматта жүргізуді жүзеге асырады.

Егер сотқа дейінгі тергеп-тексеру басталған болса, бірақ тексеруден кейін қылмыстық құқық бұзушылық белгілері айқындалмаған болса, онда Сіз сотқа дейінгі тергеп-тексеру органының шешіміне (қаулысына) жоғары тұрған прокурорға немесе ҚР Қылмыстық-процестік кодексінің 105, 107-баптары, ҚР Қылмыстық кодексінің 106-бабы бойынша сот тәртібінде құқықтарыңыздың бұзылғаны туралы өзіңізге белгілі болған сәттен бастап 15 тәулік ішінде шағым жасай аласыз.

Дәл осындай арызды Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің атына да жіберуіңіз керек, арызды мына сілтеме бойынша egov жүйесі арқылы онлайн жасауға болады: Egov.kz немесе мына мекенжай бойынша:

010000, Астана қ., Мәңгілік ел көшесі, 8, 15-ші кіреберіс

8-(7172)-74-01-69
8-(7172)-74-05-61

ombudsman-press@mail.ru

https://eotinish.kz (ЭЦҚ-сыз)
https://eotinish.kz (ЭЦҚ-сыз)

Аймақтық байланыс деректерін бас кеңседен біле аласыз:


Тел: +7 (727) 249-60-44

notorture.kz@gmail.com
smirnova.ig.anna@gmail.com

www.notorture.kz

Алматы қ., 8-ші шағын ауданы, ғимарат 4А, кеңсе 423, 428

Алматыдағы АҚмЗСЖҚХБ бас кеңсесі:
050035, Алматы қ., 8-ші шағын ауданы, 4-а үй, 423, 428 кеңселер.

8 (727) 249 59 62 (Бюро директоры және кеңсе менеджері),
8 (727) 249 60 44, 249 60 46 (заңгерлер)

Юрист – Анна СОЛОДОВА (азаптаулар және қатыгез қатынас мәселелері жөніндегі)
8 (7272) 49 60 44
smirnova.ig.anna@gmail.com

Егер сіз азаптауларға ұшырап, БҰҰ-ның Азаптауларға қарсы комитетінде, БҰҰ-ның Адам құқықтары жөніндегі комитетінде (бұдан әрі – Комитеттер) әділдікті қалпына келтіргіңіз келсе, келесі ақпарат есіңізде болсын:
— Комитеттерге шағымды азаптаудан жеке өзі зардап шеккен әрбір адам немесе азаптаудан зардап шеккен адам қайтыс болған жағдайда оның туыстары жібере алады. Авторы белгісіз шағымдар қарауға қабылданбайды;
— шағымды тек ҚР аумағындағы билік өкілдерінің әрекеттеріне ғана жіберуге болады;
— шағымды өз еліндегі бірінші және екінші сатыдағы соттар өткеннен кейін жіберуге болады, бірақ екінші сатыдағы сот шешімінен кейін алты айдан кешіктірмей – бұл ең маңызды өлшемшарттардың бірі.

Шағым негізделген болу керек, яғни, құқықтарыңыздың бұзылғанына дәлелдерді келтіру қажет:
— мемлекеттік құрылымдардың өкілдерімен кездескенге дейін жарақаттарыңыздың болмағанын дәлелдеуіңіз керек;

— мемлекеттің бақылауынан босатылғаннан кейін қандай күйде болғаныңызды көрсетуіңіз керек. Кез келген медициналық құжаттар жарамды;
— шағымда жалған ақпаратты келтіруге және былапыт сөздерді қолдануға болмайды;
— БҰҰ-ның Комитеттеріне бірдей негіздер бойынша қайта жіберілген шағымдар қаралуға қабылданбайды.

Шағымда мынадай ақпаратты көрсету керек:
— өтініш беруші туралы мәліметтер;
— мән-жайларды қысқаша баяндау;
— Азаптауларға қарсы конвенцияның бұзылған баптары;
— қазақстандық соттарда істің қаралуы туралы мәліметтер;
— БҰҰ Комитеттерінен күтілетін шешімдердің қысқаша сипаттамасы (мысалы, тиісті құқықтардың бұзылғанын мойындау және материалдық және моральдық зиянның өтемақысын талап ету).
Шағымға ісіңізге байланысты барлық құжаттарды қосу қажет.
Назар аударыңыз! БҰҰ Комитеттері құжаттардың түпнұсқаларын қайтармайды, сондықтан құжаттардың көшірмелерін ғана жіберу қажет.
Шағымға қол қойып, жазған күнді көрсетіп, мына мекенжайға жіберіңіз:

Petitions and Inquiries Section
Human Rights Committee
Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR)
United Nations Office at Geneva
8-14 Avenue de la Paix, 1211 Geneva
10, Switzerland
e-mail: ohchr-petitions@un.org
Ohchr-nationalinstitutions@un.org
Факс: +41 22 917 90 08
БҰҰ-ның Комитеттерінде шағымыңызды тіркейді және бұл жөнінде сізге жазбаша түрде хабарлайды. Әрі қарай Комитеттер ҚР билігіне берілген шағым туралы хабарлайды және ісіңіз бойынша сұрақтарды қояды. Комитеттер қазақстандық тараптың қарсылықтарына қатысты жазбаша пікірлеріңізді білдіруіңізді сұрайды. Одан кейін Комитеттер ісіңіз бойынша шешім шығару үшін үзіліс алады. Орташа есеппен бұған 1 жылдан 4 жылға дейін уақыт кетуі мүмкін.

Егер дәлелдеріңіз сенімді болса, Комитеттер құқықтарыңыздың бұзылғанын белгілейді. Жауап жазбаша түрде поштаңызға жіберіледі. Егер жауабы оң болса, сіз Қазақстанда ісіңіздің қайта қаралуын не ресми тергеудің қайта басталуын талап ете аласыз, бұл қазақстандық заңнамада тікелей көзделген.

Айтылғанның барлығын қорытындылай келе, егер сіздің құқығыңыз немесе айналаңыздағы адамдардың құқықтары бұзылған болса (құқық қорғау органдарының қызметкерлері тарапынан ұрып-соғу, жәбірлеу, азаптау), кінәлі адамдарды жауапкершілікке тарту процесі бірнеше жылға созылуы мүмкін және жеңіске жету және әділдікке үшін шыдамды, сабырлы болуыңыз керек.

«Азаптау» анықтамасы қандай да бір адамға одан немесе үшінші адамнан мәлімет немесе мойындау алу, ол немесе үшінші адам жасаган немесе жасағанына сезік келтірілген әрекеті үшін оны жазалау, сондай-ақ оны немесе үшінші адамды қорқыту немесе мәжбүрлеу үшін дене немесе рухани қатты зақымдары немесе азап шегуі қасақана жасалатын немесе кез келген сипаттағы кемсітушілікке негізделген кез келген себеп бойынша мұндай зақымды немесе азап шегуді мемлекеттік лауазымды тұлғамен немесе ресми түрдегі басқа да адаммен немесе олардың азғыруы немесе олардың келісімімен немесе үнсіз келісу бойынша келтірілетін кез келген іс-әрекетті білдіреді.

Адамгершілікке жатпайтын қатынас немесе жазалау – бұл адамның денесіне және психикасына қатты зардап келтіретін әрекеттер. Ол өзінде мыналарды қамтиды:
— ауыр физикалық зорлық-зомбылық;
— психологиялық жауап алу;
— қамауда ұсталған кезде қатыгез немесе мейірімсіз қатынас немесе шектеулер;
— медициналық мекемелерде немесе күтім жасайтын мекемелерде физикалық немесе психикалық зорлық-зомбылық;
— егер расында қауіп төніп тұрса, біреуді азаптау қаупі;
— тамақ пен су бермеу;
— жаратылыс қажеттіліктерін қанағаттандыруға мүмкіндік бермеу.

Адамның ар-намысын қорлайтын қатынас адамды қатты кемсітетін және лайықсыз әрекеттерді білдіреді. Адамның ар-намысын қорлайтын қатынастың мойындалуы бірқатар факторларға тәуелді. Оларға емдеудің ұзақтығы, оның физикалық және психикалық салдарлары, сондай-ақ құрбанның жасы, жынысы, қауқарсыздығы және денсаулық жағдайы жатады. Бұл тұжырымдама барлық адамдардың туа біткен құндылығы – ар-намыс қағидатына негізделеді.

Адамның азаптауларға немесе қатыгез немесе ар-намысты қорлайтын әрекеттерге ұшырамау құқығы абсолюттік болып табылады. Бұл деген осы құқықтың ешқандай себептермен немесе негіздермен шектелмейтіндігін білдіреді.

— Тұрғылықты жеріңіз бойынша прокуратураға ұрып-соғу фактісі бойынша қылмыс туралы арыз беру, сондай-ақ талон алу қажет;
— Істі қозғаудан бас тарту туралы шешімді қолыңызға алғаннан кейін аталған бас тарту туралы шешімге қалай және қайда шағымдануға болатындығы туралы толық ақпарат «Іс-қимыл алгоритмі» бөлімінде жазылған;

Жоқ, болмайды. Шағымды БҰҰ-ның бір комитетіне ғана беруге болады, мысалы, Азаптауларға қарсы комитетіне.

Бұл азаптаудың бір түрі, онда жәбірленушіге физикалық зорлық-зомбылық қолданылмайды, бірақ оның қамауда ұсталғаны туыстарынан құпия сақталады, оның туыстарына да, өзіне де өз ісі бойынша ешқандай ақпарат берілмейді. Жәбірленушінің туыстарымен байланысу мүмкіндігі жоқ.

1998 жылы 29 маусымда Қазақстан БҰҰ-ның Азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазаларға қарсы конвенциясын ратификациялады. 2008 жылғы 26 маусымда БҰҰ Азаптауға қарсы конвенциясына Факультативтік хаттама ратификацияланды. 2013 жылғы 2 шілдеде Мемлекет басшысы азаптауға қарсы конвенцияның Факультативтік хаттамасына сәйкес Қазақстан қабылдаған міндеттемелерді орындау барысында Қазақстанда азаптауға қарсы ұлттық алдын алу тетігін (бұдан әрі - ҰАТ) құру туралы Заңға қол қойды.

ҰАТ – бұл БҰҰ-ның халықаралық шарттарына сәйкес жасалған азаптаулар мен басқа да қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалардың алдын-алу жүйесі.

ҰАТ мақсаты – Қазақстан азаматтарын соттар мен құзыретті мемлекеттік органдардың шешімдері негізінде азаматтары уақытша орналасқан мекемелер мен ұйымдарға тәуелсіз профилактикалық сараптамалық сапарлар жүргізуге тарту.

Қазақстандағы ҰАТ Омбудсмен + моделі негізінде жұмыс істейді. «Омбудсмен +» моделі - үкіметтік емес ұйымдар мен азаматтық қоғам ұйымдарының өкілдерімен бірге Адам құқықтары жөніндегі уәкіл институтының қызметін үйлестіруді көздейді. ҰАТ құрылғаннан кейін Қазақстандағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің құзыреті кеңейтіліп, оның мәртебесі ұлттық деңгейде де, халықаралық деңгейде де күшейтілді.