Сарапшылардың пайымдауынша, республикадағы азаптаулар бойынша қолданыстағы статистика шындыққа сәйкес келмейді.
Өткен жылы Елбасы елдегі азаптау фактілерін жоюды тапсырған болатын. Дегенмен, қоғам белсенділерінің айтуынша, қылмыскерлер көбіне жазасыз қалып жатады.
Елордада «Қазмедиа орталығында» дөңгелек үстел отырысы өтіп, сарапшылар азаптаумен күрестің проблемалық аспектілерін талқылады.
Парламент Мәжілісінің депутаты Абзал Құспан атап өткендей, депутаттық жұмыс тобына Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу және Қылмыстық-атқару кодекстеріне азаматтардың құқықтарын қорғауға бағытталған өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы ауқымды заң жобасы келіп түсті. Мәселен, егер бұрын қылмыстық заңнама бойынша заң жобаларын дайындау, оларға толықтырулар мен өзгерістер енгізу бастамасы тек прокуратураға тиесілі болса, енді осы заң жобасының арқасында бұл алғаш рет азаматтық ұйымдар мен Әділет министрлігіне жүктеліп отыр.
«Азаптау мәселелері бойынша жауапкершілік толығымен прокуратураға жүктеледі», - деді ол. «Мен, құқық қорғаушы, қазіргі депутат ретінде бұл мәселе бойынша қадағалау органының ұстанымына толықтай көңілім толмайды, себебі тергеліп, сотқа жіберілген қылмыстық істер өте аз. Өткен жылы қаңтар айында «Аманат» комиссиясын құрып, өзім кездесіп, зерттеп, азаптау мәселесін көтердім. Күні кеше ғана маған ұлдары азапталып өлген ата-аналар келді. Бірақ бұл істер бойынша қылмыстық істер тіпті тіркелмеді! Сондықтан қазір нақты сандар бұрмаланып жатыр деп ойлаймын.
Прокуратура өз кезегінде алдымен өлімге қатысты тергеу жүріп жатқанын, содан кейін соттың заңды үкімі заңды күшіне енген бойда азаптау фактілері бойынша тергеу амалдары басталатынын түсіндіреді. Алайда, депутат түсіндіріп отырғандай, бұл дұрыс емес, өйткені заң бойынша екі қылмыстық іс бір уақытта тергелуі тиіс.
Айтпақшы, қаңтар оқиғасы салдарынан азаптау фактілері бойынша 300-ден астам қылмыстық іс қозғалса, тек 35 адам жазаға тартылған.
– Қазақстан халықаралық Стамбул хаттамасын ратификациялады, бірақ іс жүзінде ол жұмыс істемейді. Бұл құжатта нормалар бар: егер тергеу органдары қылмыстық істерді тергеуді кешіктіріп, қандай да бір азаптау фактілерін дұрыс тексермесе, арнайы комиссия құру туралы айтылады. Оған кім кіретіні келісілген. Яғни, белсенді құқық қорғаушылардың, адвокаттардың және қылмыстық қудалаумен байланысы жоқ басқа да азаматтардың қатысуы туралы айтылады. Мен өз тарапымнан Стамбул хаттамасын Қазақстанда жүзеге асыруға бар күш-жігерімді саламын. Қолданыстағы заңнамаға келетін болсақ, жаңа қылмыстық-процессуалдық қызмет енді ғана өндіріске енгізілді, біз онымен жұмыс істейтін боламыз», - деп сендірді Абзал Құспан.
Айта кетейік, Қазақстанда 2019 жылдан бастап «Сарапшылық тәуелсіз зерттеулер институты» қоғамдық қоры жұмыс істейді. Олар сандық технологиялардың көмегімен азаптауға ұшыраған адамдарға көмек көрсететін жоба әзірледі.
«Ресей Федерациясының түзеу мекемелерінде түсірілген азаптаулар туралы бейнежазбалар көпшілікке қолжетімді болған кезде біз Ресейдің мысалын Gulagu-Net-тен алдық», - дейді қор заңгері Мирхат Серікбаев. – Азаптаулардың әлі де қолданылып келе жатқанының басты себебі – бұл туралы қалың жұртшылық біле бермейді. Біздің жоба түзеу мекемелеріндегі жағдай туралы халыққа барынша көп ақпаратты жеткізу үшін цифрлық құралдарды пайдалануға бағытталған.
Оның айтуынша, азаптауды басынан өткерген кез келген адам бұл фактілерді жазып алып, арнайы құрылған мобильді қосымша немесе сайт арқылы айта алады. Сандық құралдар геолокацияны, күн мен уақытты анықтауға мүмкіндік береді.
«Бұл істі сотқа жеткізуге және әділеттілікке жетуге көмектеседі». Осындай құралдар арқылы біз адамдарға хабарласқымыз келеді, оларға маңызды ақпаратты жеткізгіміз келеді - бұл фактілер бойынша ескіру мерзімі жоқ! Осыны айтыңыз, біздің сарапшылар сіздің құқықтарыңызды қорғайды», - деп қосты адвокат.
Елордада «Қазмедиа орталығында» дөңгелек үстел отырысы өтіп, сарапшылар азаптаумен күрестің проблемалық аспектілерін талқылады.
Парламент Мәжілісінің депутаты Абзал Құспан атап өткендей, депутаттық жұмыс тобына Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу және Қылмыстық-атқару кодекстеріне азаматтардың құқықтарын қорғауға бағытталған өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы ауқымды заң жобасы келіп түсті. Мәселен, егер бұрын қылмыстық заңнама бойынша заң жобаларын дайындау, оларға толықтырулар мен өзгерістер енгізу бастамасы тек прокуратураға тиесілі болса, енді осы заң жобасының арқасында бұл алғаш рет азаматтық ұйымдар мен Әділет министрлігіне жүктеліп отыр.
«Азаптау мәселелері бойынша жауапкершілік толығымен прокуратураға жүктеледі», - деді ол. «Мен, құқық қорғаушы, қазіргі депутат ретінде бұл мәселе бойынша қадағалау органының ұстанымына толықтай көңілім толмайды, себебі тергеліп, сотқа жіберілген қылмыстық істер өте аз. Өткен жылы қаңтар айында «Аманат» комиссиясын құрып, өзім кездесіп, зерттеп, азаптау мәселесін көтердім. Күні кеше ғана маған ұлдары азапталып өлген ата-аналар келді. Бірақ бұл істер бойынша қылмыстық істер тіпті тіркелмеді! Сондықтан қазір нақты сандар бұрмаланып жатыр деп ойлаймын.
Прокуратура өз кезегінде алдымен өлімге қатысты тергеу жүріп жатқанын, содан кейін соттың заңды үкімі заңды күшіне енген бойда азаптау фактілері бойынша тергеу амалдары басталатынын түсіндіреді. Алайда, депутат түсіндіріп отырғандай, бұл дұрыс емес, өйткені заң бойынша екі қылмыстық іс бір уақытта тергелуі тиіс.
Айтпақшы, қаңтар оқиғасы салдарынан азаптау фактілері бойынша 300-ден астам қылмыстық іс қозғалса, тек 35 адам жазаға тартылған.
– Қазақстан халықаралық Стамбул хаттамасын ратификациялады, бірақ іс жүзінде ол жұмыс істемейді. Бұл құжатта нормалар бар: егер тергеу органдары қылмыстық істерді тергеуді кешіктіріп, қандай да бір азаптау фактілерін дұрыс тексермесе, арнайы комиссия құру туралы айтылады. Оған кім кіретіні келісілген. Яғни, белсенді құқық қорғаушылардың, адвокаттардың және қылмыстық қудалаумен байланысы жоқ басқа да азаматтардың қатысуы туралы айтылады. Мен өз тарапымнан Стамбул хаттамасын Қазақстанда жүзеге асыруға бар күш-жігерімді саламын. Қолданыстағы заңнамаға келетін болсақ, жаңа қылмыстық-процессуалдық қызмет енді ғана өндіріске енгізілді, біз онымен жұмыс істейтін боламыз», - деп сендірді Абзал Құспан.
Айта кетейік, Қазақстанда 2019 жылдан бастап «Сарапшылық тәуелсіз зерттеулер институты» қоғамдық қоры жұмыс істейді. Олар сандық технологиялардың көмегімен азаптауға ұшыраған адамдарға көмек көрсететін жоба әзірледі.
«Ресей Федерациясының түзеу мекемелерінде түсірілген азаптаулар туралы бейнежазбалар көпшілікке қолжетімді болған кезде біз Ресейдің мысалын Gulagu-Net-тен алдық», - дейді қор заңгері Мирхат Серікбаев. – Азаптаулардың әлі де қолданылып келе жатқанының басты себебі – бұл туралы қалың жұртшылық біле бермейді. Біздің жоба түзеу мекемелеріндегі жағдай туралы халыққа барынша көп ақпаратты жеткізу үшін цифрлық құралдарды пайдалануға бағытталған.
Оның айтуынша, азаптауды басынан өткерген кез келген адам бұл фактілерді жазып алып, арнайы құрылған мобильді қосымша немесе сайт арқылы айта алады. Сандық құралдар геолокацияны, күн мен уақытты анықтауға мүмкіндік береді.
«Бұл істі сотқа жеткізуге және әділеттілікке жетуге көмектеседі». Осындай құралдар арқылы біз адамдарға хабарласқымыз келеді, оларға маңызды ақпаратты жеткізгіміз келеді - бұл фактілер бойынша ескіру мерзімі жоқ! Осыны айтыңыз, біздің сарапшылар сіздің құқықтарыңызды қорғайды», - деп қосты адвокат.